Een nieuw onderzoek naar burgerparticipatie in Vlaanderen wijst uit dat de Vlaming zich vooral betrokken voelt bij zijn gemeente of stad, maar dat inspraak en participatie nog steeds drempels kennen. Het onderzoek werd uitgevoerd in het kader van de inspiratiedag “Dag van het Betrokken Bestuur 2025: Iedereen Winwoner”, een initiatief van Indiville, Bpact, Levuur en Tree company.
Betrokkenheid en interesse
Uit het onderzoek blijkt dat 52% van de Vlamingen zich betrokken voelt bij zijn gemeente of stad, terwijl 45% dit zegt over de eigen buurt. De algemene betrokkenheid bij Vlaanderen (28%), België (27%) en de wereld (24%) ligt een stuk lager. De interesse in beslissingen over de eigen buurt is groot: 84% van de ondervraagden geeft aan hierin geïnteresseerd te zijn.
Stemmen en betrokkenheid: een hardnekkig misverstand
Het onderzoek toont bovendien aan dat niet stemmen niet automatisch betekent dat burgers niet betrokken zijn bij hun gemeente. 67% van de mensen die in oktober niet zijn gaan stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen, heeft wél interesse in de beslissingen over hun gemeente. Bij de stemmers was dat 84%. 74% van de mensen die in oktober niet zijn gaan stemmen, heeft wél interesse in de beslissingen die hun gemeente neemt over de eigen straat of wijk. Dit is ook wat minder dan het gemiddelde van 89% bij de stemmers, maar wijst toch op een sterke betrokkenheid.
Daarnaast vindt 88% van de Vlamingen het belangrijk om gehoord te worden over beslissingen in hun wijk of buurt, en is 67% bereid om daar actief aan deel te nemen. Ook bij de niet-stemmers ligt dit percentage hoog (56%). Bovendien voelt slechts een kwart van de Vlamingen zich effectief gehoord en vindt dat er rekening wordt gehouden met hun inbreng. Dit resultaat verschilt nauwelijks tussen stemmers en niet-stemmers.
Dit wijst op een belangrijk inzicht voor lokale besturen: verkiezingsdeelname is niet de enige graadmeter voor betrokkenheid. Er liggen kansen om ook niet-stemmers te betrekken via participatiemethoden en inspraaktrajecten.
Kloof tussen wens tot participatie en mogelijkheden
Hoewel een grote meerderheid (85%) het belangrijk vindt om gehoord te worden bij beslissingen over hun gemeente, heeft slechts 26% het gevoel dat het bestuur effectief rekening houdt met de stem van de inwoners. Daarnaast geeft slechts 23% van de respondenten aan goed op de hoogte te zijn van de inspraakmogelijkheden in hun stad of gemeente. Dit wijst op een kloof tussen de wens tot participatie en de bestaande mogelijkheden.
Mobiliteit en openbare ruimte meest besproken thema’s
Vlamingen willen vooral inspraak bij beleidsbeslissingen over mobiliteit (69%), de inrichting van de openbare ruimte (53%) en netheid en veiligheid (48%) in hun stad/gemeente. Onderwerpen zoals onderwijs en economie, handel en industrie scoren daarentegen beduidend lager.
Participatievormen: enquête blijft populair
De meest toegankelijke vorm van participatie blijft de enquête: 71% van de ondervraagden geeft aan hieraan waarschijnlijk of zeker te zullen deelnemen. Intensievere vormen van participatie, zoals burgerfora of adviesraden, kennen wat lagere deelnamebereidheid, al blijft een aanzienlijke groep bereid zich hiervoor in te zetten.
Drempels voor participatie
Niet iedereen neemt actief deel aan burgerparticipatie. De voornaamste redenen hiervoor zijn tijdsgebrek (35%), een gebrek aan kennis over bestaande initiatieven (25%) en/of moeite om zich regelmatig te kunnen inzetten (25%). Op de vierde plaats komt de twijfel of met dergelijke initiatieven ook wel echt rekening wordt gehouden (23%). Dit onderstreept de noodzaak voor overheden om participatie toegankelijker en transparanter te maken.
Geloof in participatie blijft groot
Ondanks de bestaande drempels, blijft de Vlaming geloven in burgerparticipatie. Driekwart (74%) vindt dat gemeenten nieuwe manieren moeten uitproberen om burgers te betrekken, en 59% is ervan overtuigd dat gewone burgers oplossingen kunnen bieden voor grote maatschappelijke uitdagingen.
Dit onderzoek toont aan dat er in Vlaanderen een sterke basis is voor burgerparticipatie, maar dat er nog werk aan de winkel is om de kloof tussen betrokkenheid en effectieve inspraak te dichten. Gemeenten en steden krijgen hiermee een duidelijke boodschap: inwoners willen meedenken en meebeslissen, maar verwachten daar ook de juiste kansen voor.
Onderzoeksmethode en opzet
Het onderzoek werd uitgevoerd tussen 15 en 22 januari 2025 via een online bevraging bij een representatief staal van de Vlaamse bevolking van 18 jaar en ouder. In totaal vulden 1080 respondenten de vragenlijst volledig in. De verzamelde data werden gewogen op leeftijd, geslacht, provincie en opleidingsniveau volgens de meest recente bevolkingscijfers van Statbel. De maximale foutenmarge van het onderzoek bedraagt 2,98% bij een betrouwbaarheid van 95%.
Het onderzoek werd uitgevoerd in het kader van de inspiratiedag “Dag van het Betrokken Bestuur 2025: Iedereen Winwoner” voor lokale besturen. Deze werd georganiseerd op 6 februari door Bpact, Indiville, Levuur en Tree company. Tijdens deze dag waren meer dan 200 Vlaamse lokale besturen aanwezig.
