Uit de nieuwste Gezinsbarometer van de Gezinsbond, in samenwerking met Indiville en Bpact, blijkt dat Vlaamse gezinnen nog niet voldoende voorbereid zijn op de energietransitie die de komende jaren noodzakelijk wordt. Slechts 16% van de bevraagde gezinnen heeft hun woning grondig gerenoveerd tot een energielabel A, de norm die Europa tegen 2050 vooropstelt. Opvallend is dat de helft van de gezinnen zelfs niet weet welk energielabel hun woning momenteel heeft.
Europese doelstellingen veraf
Volgens de Europese richtlijn EPBD (Energy Performance of Buildings Directive) moeten alle woningen tegen 2050 een EPC-label A behalen én fossielvrij verwarmd worden. Dat is een stevige uitdaging, want vandaag haalt slechts 2% van de Vlaamse eengezinswoningen dit label. Voor appartementen is dit iets beter, met 6%, maar ook hier is er een grote kloof te dichten.
Gezinnen zijn zich onvoldoende bewust van de energieprestatie van hun woning. Dat komt deels omdat het aanvragen van een nieuw EPC-certificaat na renovatie niet verplicht is, waardoor eigenaars niet altijd weten of hun inspanningen voldoende zijn geweest. Dit gebrek aan kennis staat doeltreffende renovaties in de weg.
Financiële drempels blijven groot
De Gezinsbarometer toont aan dat de kosten van een energetische renovatie een grote barrière vormen. Eén op twee gezinnen geeft aan dat ze willen renoveren, maar alleen als ze financiële steun kunnen krijgen. De Vlaamse Mijn Verbouwlening is daarbij een belangrijke hefboom, maar lang niet voldoende om alle gezinnen over de streep te trekken. 43% van de Vlaamse gezinnen geeft aan dat ze (veel) meer dan 60.000 euro renovatiebudget opzijzetten. Dat is het maximumbedrag dat je met Mijn Verbouwlening kan ontlenen. De helft van de gezinnen die willen renoveren, rekent op die Vlaamse renovatielening om hun budget rond te krijgen. Maar voor 1 op 5 blijft een renovatie ook met de Vlaamse Mijn Verbouwlening onhaalbaar. Het bedrag volstaat niet voor de werken die nodig zijn, of de looptijd zou langer moeten zijn, zodat ze maandelijks een kleiner bedrag zouden kunnen afbetalen.
Een kwart van de gezinnen heeft al gedeeltelijk gerenoveerd en beschouwt de woning nu als ‘goed genoeg’. Nog eens 10% geeft aan helemaal niet te willen renoveren, vooral vanwege de hoge kostprijs of het ontbreken van eigenaarschap (bijvoorbeeld bij huurders).
Informatie en begeleiding ontbreken
Naast financiële drempels spelen ook praktische problemen een rol. Veel gezinnen vinden het moeilijk om juiste en begrijpelijke informatie te vinden over wat er precies nodig is om hun woning energiezuiniger te maken. De stap naar renovatie vraagt tijd, geld en vaak ook technische kennis die niet iedereen in huis heeft.
De Gezinsbond benadrukt het belang van heldere communicatie, toegankelijke begeleiding en een renovatiebeleid dat inspeelt op de specifieke noden van gezinnen. Oudere woningen, gezinnen met jonge kinderen of gezinnen met een lager inkomen vragen immers een andere aanpak dan tweeverdieners met een nieuwbouwwoning.
Fossielvrij verwarmen
Volgens het onderzoek heeft 12% van de Vlaamse gezinnen al een warmtepomp als hoofdverwarming. 1 op 5 zal bij de volgende ketelvervanging overschakelen. 2 op 3 Vlaamse gezinnen zijn nog niet overtuigd. Vooral de hoge aankoopprijs schrikt hen af. 20% vreest dat het verbruik duurder zal uitvallen.
Wijkrenovatie de oplossing?
Een andere oplossing is begeleide wijkrenovatie. Hierover zijn de meningen verdeeld. 17% van de gezinnen heeft al gerenoveerd en zou daarom niet meedoen. Voor 1 op 4 zouden de kosten te hoog zijn en 1 op 5 beslist liever zelfstandig over renovatie. 40% van de Vlaamse gezinnen zijn wel enthousiast als dat betekent dat ze ook een goedkope lening krijgen voor de eerste 60.000 euro kosten.
Niet alleen kan een wijkrenovatie energiewinst opleveren, maar het biedt ook kansen om de levenskwaliteit te verhogen. Gezinnen willen vooral meer groen in de buurt (36%), veilige speelruimte voor kinderen (31%) en minder verharding (21%). Maar ook rustiger verkeer, betere voetpaden en afgescheiden fietspaden scoren hoog.
Als de huizen in de wijk dicht genoeg bij elkaar staan, dan kan bij een wijkrenovatie ook een warmtenet worden aangelegd. Op die manier hoeft niet elk gezin een eigen warmtepomp te installeren. Dit is enkel rendabel als voldoende woningen aansluiten. 15% van de gezinnen ziet dit als een belangrijk voordeel.
