In november-december 2024 hebben onderzoeksbureau’s Indiville en Bpact in samenwerking met vrijwilligersorganiatie Give a Day een nationaal rerpesentatief onderzoek uitgevoerd naar vrijwilligersengagement in België. Dit gebeurde bij een representatief staal van de Belgische bevolking (1.574 Belgen).
Uit het Doe-meter onderzoek blijkt dat maar liefst 80% van de Belgen zich op een of andere manier engageert. Opvallend is dat het aantal vrijwilligers ten opzichte van 2 jaar geleden is gestegen. Dit toont aan dat er een groeiende bereidheid is om tijd en energie te investeren in het helpen van anderen en het ondersteunen van organisaties. Toch zijn er nog steeds uitdagingen voor organisaties. Vooral tijd vinden voor engagement blijft een struikelblok.
Vrijwilligerswerk blijft groeien
Uit het onderzoek blijkt dat 43% van de Belgen zich actief inzet als vrijwilliger in een organisatie of vereniging, een stijging ten opzichte van 2 jaar geleden met 6% meer vrijwilligers. In 2022 deed namelijk 37% aan vrijwilligers. Mensen zoeken steeds vaker naar zinvolle manieren om bij te dragen aan de maatschappij. Tegelijkertijd blijft ook informele hulpverlening, zoals mantelzorg en burenhulp, een belangrijke vorm van engagement. 80% biedt hulp in de nabije omgeving.
Toch is er nog veel potentieel bij niet-vrijwilligers. Velen staan open voor vrijwilligerswerk, maar vinden hiervoor moeilijk de tijd (47%) of zien het niet mogelijk om zich op regelmatige basis in te zetten (31%). Een flexibele en efficiënte organisatie kan hen over de streep trekken.
Wat maakt een vrijwilligersorganisatie succesvol?
Uit de resultaten blijkt dat vrijwilligers vooral op zoek zijn naar een organisatie die goed georganiseerd, toegankelijk en plezierig is. Bovendien wordt flexibiliteit steeds belangrijker. Mensen willen zich engageren, maar op een manier die aansluit bij hun beschikbare tijd en interesses. Dit is een belangrijke boodschap voor verenigingen: wie vrijwilligers wil aantrekken en behouden, moet inspelen op hun verwachtingen en noden.
Waarom kiezen mensen voor vrijwilligerswerk?
De motivatie om vrijwilligerswerk te doen is vooral intrinsiek. Mensen engageren zich omdat ze interesse hebben in de activiteiten (87%) en voor het positieve gevoel dat ze eraan overhouden (78%). Het idee een positieve impact te hebben op de maatschappij is voor velen doorslaggevend, namelijk voor 87% van de vrijwilligers. Verantwoordelijkheidsgevoel (67%) en het besef dat er een tekort is aan vrijwilligers (71%), spelen een rol. Hoewel sommige vrijwilligers een kostenvergoeding ontvangen, is dit zelden de belangrijkste motivatie (10%).
Kansen voor werkgevers
Werkgevers kunnen ook hun steentje bijdragen. Vrijwilligerswerk via de werkgever wordt steeds populairder. Het versterkt niet alleen het teamgevoel, maar zorgt er ook voor dat meer mensen de stap naar vrijwilligerswerk zetten. “Voor werkgevers liggen er heel wat kansen in het faciliteren van vrijwilligerswerk. Zo verandert het beeld dat werknemers van het bedrijf hebben vaak in positieve zin dankzij vrijwilligerswerk via de werkgever. Bovendien verbetert het de samenhang tussen collega’s. Het is voor werkgevers dus zeker interessant om deze piste te bekijken”, verduidelijkt Jo Steyaert, partner bij Indiville en oprichter van Bpact.
Ondersteuning vanuit de lokale besturen
Gemeenten kunnen een cruciale rol spelen in het stimuleren van vrijwilligerswerk. Online vrijwilligersplatformen (waarvan initiatiefnemer Give a Day een voorbeeld is), duidelijke informatie over vrijwilligersmogelijkheden en een actieve promotie via gemeentelijke kanalen kunnen de betrokkenheid vergroten. Daarnaast kunnen scholen een rol spelen door jongeren vroeg in contact te brengen met vrijwilligerswerk. “Lokale besturen hebben er alle baat bij om vrijwilligerswerk aan te moedigen binnen hun gemeente. Het verhoogt niet alleen de sociale samenhang tussen inwoners, maar het vergroot ook de betrokkenheid tussen de burger en de gemeente”, zegt Bart Wolput, managing director bij Give a Day.
Conclusie
Vrijwilligerswerk in België zit in de lift, maar er blijven uitdagingen. Organisaties die inzetten op flexibiliteit, plezier en efficiëntie, zullen gemakkelijker vrijwilligers vinden en behouden. De maatschappelijke impact van vrijwilligerswerk is enorm. Door samen te werken kunnen we deze impact nog verder vergroten.
